Bát Chánh Đạo – 8 Con Đường Giải Thoát Trong Phật Giáo

Bát chánh đạo là một trong những giáo lý căn bản của Phật giáo, là bài giảng đầu tiên của đức Phật cho 5 anh em Kiều Trần Như tại vườn Lộc Uyển sau khi thành đạo. Bát chánh đạo là con đường chân chánh có tám chi, giúp chúng sanh hướng đến một đời sống cao thượng, hạnh phúc. 

Bát thánh đạo là tám phương tiện vi diệu đưa chúng sanh đến đời sống an lạc, giải thoát, tiến đến địa vị giác ngộ. Những bậc Hiền, Thánh nương theo tám phương tiện này để đi đến Niết bàn, Phật quả.

Trong bài viết này, Tượng Phật Đá Cao Trang mời bạn cùng tìm hiểu về ý nghĩa và cách thực hành từng chi của bát chánh đạo trong cuộc sống hàng ngày để từ đó thấy rằng, khái niệm này không chỉ là một lý thuyết xa vời. Mà đó là một phương pháp thiết thực và khoa học hướng tới cuộc sống, bản thân, xã hội tốt đẹp hơn.

Chánh kiến

Chánh kiến là sự nhận thức sáng suốt và hợp lý về thực tại, không bị vướng bụi của tà kiến, mê lầm, vọng chấp. Chánh kiến là nền tảng cho các chi khác của bát chánh đạo, vì nếu không có chánh kiến, ta sẽ không biết được con đường nào là đúng, nào là sai, nào là có lợi, nào là có hại.

Để có được chánh kiến trong bát chánh đạo, ta cần hiểu biết chân chánh về các vấn đề sau:

• Tất cả sự vật hiện hữu trên thế gian này đều do nhân duyên sanh, không trường tồn và luôn luôn biến diệt. Đây là quy luật vô thường của vạn pháp.
• Nhân quả – nghiệp báo là quy luật nhân duyên của vũ trụ. Mọi hành vi của ta đều có những kết quả tương ứng, dù tốt hay xấu. Ta phải gieo nhân tốt để gặt quả tốt, tránh gieo nhân xấu để tránh gặt quả xấu.
• Khổ là trạng thái không an lạc của cơ thể – tâm trí. Khổ có bốn loại: khổ sinh, khổ lão, khổ bệnh, khổ tử. Khổ do ba độc gây ra: tham, sân, si. Khổ có thể được diệt trừ bằng cách tu tập bát chánh đạo.
• Vô ngã là bản chất không có bản thể, không có chủ thể, không có tôi – ta của vạn pháp. Vạn pháp đều do nhân duyên sanh, không có gì tồn tại vĩnh viễn hay độc lập. Ta không nên vọng chấp vào tôi – ta, mà nên nhận thức rằng ta chỉ là một phần của vạn vật, cùng một bản thể thanh tịnh.
• Tứ diệu đế là bốn chân lý cao thượng của Phật giáo, gồm: khổ đế (sự thật về khổ), tập đế (nguyên nhân của khổ), diệt đế (sự thật về diệt khổ), đạo đế (con đường để diệt khổ). Tứ đế là bản đồ chỉ dẫn cho ta con đường giải thoát khổ đau.
• Thập nhị nhân duyên là mười hai nhân duyên liên tục sanh ra nhau, gây nên sự luân hồi của chúng sanh. Thập nhị nhân duyên gồm: vô minh, hành, thức, danh sắc, sáu căn, sáu xứ, xúc, cảm, ái, dục, hữu, sanh. Thập nhị nhân duyên có thể được đoạn trừ bằng cách trừ bỏ vô minh bằng chánh kiến.

Lợi ích của chánh kiến là giúp ta có một cái nhìn sáng suốt và hợp lý về cuộc sống, không bị mê muội hay lầm lạc. Chánh kiến giúp ta có tâm thanh tịnh, hạnh phúc trong cuộc sống, và tiến gần hơn đến Niết bàn.

Chánh tư duy

Chánh tư duy là suy nghĩ chân chánh, là suy nghĩ không trái với lẽ phải, có lợi cho mình và cho người. Chánh tư duy là năng lực của tâm trí để phân biệt được thiện và ác, để hướng tới những điều tốt đẹp và tránh xa những điều xấu xa.

Để có được chánh tư duy, ta cần suy nghĩ chân chánh về các vấn đề sau:

• Nguyên nhân đau khổ của mình và chúng sanh, ở đó vô minh là nguồn gốc của mọi tội lỗi. Ta cần suy nghĩ đến cách để biết mà tu tập hầu tìm được giải thoát cho mình và cho người.
• Giới – Định – Huệ là ba yếu tố căn bản để tiến tu đến quả vị Niết bàn. Giới là giữ gìn các giới luật để sống đạo đức; Định là tu tập thiền định để thanh lọc tâm trí; Huệ là phát triển trí tuệ để hiểu biết chân lý.
• Lợi dưỡng, tài sắc, danh vọng là những điều không thường trú và không mang lại hạnh phúc thực sự. Ta không nên suy nghĩ quá nhiều hoặc ham muốn quá mức về những điều này, mà nên biết ơn và hài lòng với những gì mình có.
• Trả thù, tà thuật, mê hoặc là những hành vi ác độc và ngu ngốc mà con người tuyệt đối không nên phạm phải.

Mời bạn tham khảo các mẫu tượng phật bằng đá

Chánh ngữ

Chánh ngữ là lời nói chân thật không hư dối, có lợi ích chính đáng, công bình, ngay thẳng và hợp lý. Lời nói không làm tổn hại đến đời sống cùng danh dự của người khác. Chánh ngữ là biểu hiện của tâm trí trong giao tiếp với người và với vạn vật.

Để có được chánh ngữ, ta cần nói những lời chân thật về các vấn đề sau:

• Sự thật về mọi sự vật hiện hữu, không nói dối, bịa đặt, vu khống hay lừa gạt.
• Luật nhân quả – nghiệp báo về mọi hành vi của mình và người khác, không nói xấu, phỉ báng, hài lòng hay chia rẽ.
• Giáo lý Phật giáo về con đường giải thoát khổ đau, không nói sai, lệch lạc, biến tướng hay xuyên tạc.
• Sách tấn, khuyến tu, mở bày ánh sáng giác ngộ tự tâm cho chúng sanh, không nói trống rỗng, vô ích, gây phiền não hay mê hoặc.

Lợi ích của chánh ngữ là giúp ta có một tâm trí thanh thản và một lời nói uy tín. Chánh ngữ giúp ta giao tiếp hòa thuận và tạo dựng lòng tin trong cuộc sống. Chánh ngữ cũng là một phương tiện để truyền bá Phật pháp và giúp đỡ chúng sanh.

Chánh nghiệp

Chánh nghiệp là hành vi cử chỉ hoặc việc làm có tính cách thiện lành và có ích cho mình và cho người. Hành vi không gây ra sự tổn thương hay khổ đau cho sinh linh. Chánh nghiệp là biểu hiện của tâm trí trong hành động với người và với vạn vật.

Để có được chánh nghiệp, ta cần hành động chân chánh về các vấn đề sau:

• Sát sanh là hành vi giết hại hay làm tổn thương sinh linh. Ta không nên sát sanh, mà nên bảo vệ sinh mạng và tôn trọng sự sống.
• Trộm cắp là hành vi lấy đi hoặc chiếm đoạt của cải của người khác. Ta không nên trộm cắp, mà nên kiếm sống chính đáng và biết ơn những gì mình có.
• Tà dâm là hành vi xâm phạm hay lạm dụng tình dục của mình hoặc người khác. Ta không nên tà dâm, mà nên kiềm chế ham muốn và sống trong sạch.
• Uống rượu là hành vi uống các loại đồ uống có cồn hay các chất kích thích khác. Ta không nên uống rượu, mà nên giữ cho tâm trí tỉnh táo và minh mẫn.
• Ăn thịt là hành vi ăn các loại thức ăn có nguồn gốc từ động vật. Ta không nên ăn thịt, mà nên ăn chay để bảo vệ sự sống và sức khỏe.
• Giết mổ là hành vi giết chết hoặc làm đau đớn động vật để lấy thịt, da, lông hay các bộ phận khác. Ta không nên giết mổ, mà nên từ bỏ nghề này và chuyển sang nghề khác có ích cho xã hội.
• Buôn bán vũ khí là hành vi mua bán hoặc sản xuất các loại vũ khí như dao, kiếm, súng, bom hay các chất độc hại khác. Ta không nên buôn bán vũ khí, mà nên từ bỏ nghề này và chuyển sang nghề khác có ích cho xã hội.
• Sống bạc là hành vi sống dựa vào may rủi, cờ bạc, đánh lô đề hay các trò chơi đỏ đen khác. Ta không nên sống bạc, mà nên kiếm sống chính đáng và biết quản lý tài chính.
• Lừa đảo là hành vi lừa gạt hoặc lợi dụng lòng tin của người khác để chiếm đoạt của cải hoặc lợi ích của họ. Ta không nên lừa đảo, mà nên sống trung thực và tôn trọng người khác.

Lợi ích của chánh nghiệp là giúp ta có một tâm trí an nhiên và một cuộc sống đạo đức. Chánh nghiệp giúp ta hành động thiện lành và có ích cho xã hội. Chánh nghiệp cũng là một phương tiện để tích lũy công đức và tránh những hậu quả xấu của nhân quả.

Chánh mạng

Chánh mạng là nghề nghiệp hoặc cách kiếm sống có tính cách thiện lành và có ích cho xã hội. Nghề nghiệp không gây ra sự tổn thương hay khổ đau cho sinh linh. Chánh mạng là biểu hiện của tâm trí trong công việc với người và với vạn vật.

Để có được chánh mạng, ta cần chọn những nghề nghiệp chân chánh về các lĩnh vực sau:

• Y tế là lĩnh vực liên quan đến sức khỏe và sinh mạng của con người. Ta nên chọn những nghề như bác sĩ, y tá, dược sĩ, y sĩ, điều dưỡng hay các nghề khác có thể chữa bệnh và cứu người.
• Giáo dục là lĩnh vực liên quan đến trí tuệ và tâm linh của con người. Ta nên chọn những nghề như giáo viên, giảng viên, nhà giáo dục, nhà văn, nhà thơ hay các nghề khác có thể dạy dỗ và truyền bá tri thức và đạo lý.
• Nông nghiệp là lĩnh vực liên quan đến sản xuất và cung cấp thực phẩm cho con người. Ta nên chọn những nghề như nông dân, kỹ sư nông nghiệp, nhà khoa học nông nghiệp hay các nghề khác có thể canh tác và nuôi dưỡng cây cối và động vật.
• Thương mại là lĩnh vực liên quan đến mua bán và trao đổi hàng hóa và dịch vụ cho con người. Ta nên chọn những nghề như thương nhân, doanh nhân, kế toán, nhân viên bán hàng hay các nghề khác có thể kinh doanh và phục vụ khách hàng một cách công bằng và trung thực.
• Văn hóa là lĩnh vực liên quan đến nghệ thuật và giải trí cho con người. Ta nên chọn những nghề như ca sĩ, nhạc sĩ, diễn viên, họa sĩ, nhà biên kịch hay các nghề khác có thể sáng tạo và mang lại niềm vui và ý nghĩa cho cuộc sống.
• Chính trị là lĩnh vực liên quan đến quản lý và điều hành xã hội. Ta nên chọn những nghề như chính trị gia, quan chức, cán bộ, công chức hay các nghề khác có thể lãnh đạo và phục vụ nhân dân một cách tận tâm và minh bạch.
• Quân sự là lĩnh vực liên quan đến an ninh và quốc phòng. Ta nên chọn những nghề như quân nhân, cảnh sát, lính cứu hỏa, bác sĩ quân y hay các nghề khác có thể bảo vệ và an ủi người dân trong những hoàn cảnh khó khăn và nguy hiểm.

Lợi ích của chánh mạng là giúp ta có một tâm trí thanh thản và một cuộc sống hạnh phúc. Chánh mạng giúp ta góp phần xây dựng xã hội văn minh và phồn vinh. Chánh mạng cũng là một phương tiện để tích lũy công đức và tránh những hậu quả xấu của nhân quả.

Chánh tinh tấn

Chánh tinh tấn là sự nỗ lực và quyết tâm trong việc tu tập và phát triển tâm linh. Tinh tấn không bị lười biếng hay sa ngã vào những điều vô ích. Chánh tinh tấn là năng lực của tâm trí để vượt qua những khó khăn và thử thách trong con đường giải thoát.

Để có được chánh tinh tấn, ta cần rèn luyện và duy trì chánh tinh tấn về các yếu tố sau:

• Thời gian là yếu tố quan trọng để tu tập. Ta nên dành thời gian hằng ngày để tu tập, không để cho công việc hay giải trí chiếm hết thời gian của mình. Ta nên biết ơn và tận dụng thời gian hiện tại, không để cho quá khứ hay tương lai làm phiền não.
• Địa điểm là yếu tố quan trọng để tu tập. Ta nên chọn một địa điểm yên tĩnh, sạch sẽ, thoáng mát để tu tập, không để cho tiếng ồn hay bụi bặm làm mất tập trung. Ta nên biết ơn và tôn trọng địa điểm tu tập, không để cho lòng tham hay sân hận làm ô nhiễm.
• Phương pháp là yếu tố quan trọng để tu tập. Ta nên chọn một phương pháp tu tập phù hợp với khả năng và mục tiêu của mình, không để cho sự hoang tưởng hay mê muội làm lạc lối. Ta nên biết ơn và tuân theo phương pháp tu tập, không để cho sự kiêu ngạo hay ngu dại làm sai lệch.
• Đối tượng là yếu tố quan trọng để tu tập. Ta nên chọn một đối tượng tu tập có thể giúp ta tăng cường niềm tin và từ bi, không để cho sự thù ghét hay ái mộ làm mất bình an. Ta nên biết ơn và kính trọng đối tượng tu tập, không để cho sự ganh tị hay khinh miệt làm mất lòng nhân.
• Mục tiêu là yếu tố quan trọng để tu tập. Ta nên chọn một mục tiêu tu tập có thể giúp ta tiến bộ và giải thoát, không để cho sự tham lam hay lười biếng làm mất động lực. Ta nên biết ơn và cố gắng đạt được mục tiêu tu tập, không để cho sự chán nản hay ngạo mạn làm mất hi vọng.

Lợi ích của chánh tinh tấn là giúp ta có một tâm trí minh mẫn và một cuộc sống tiến bộ. Chánh tinh tấn giúp ta vượt qua những khó khăn và thử thách trong con đường giải thoát. Chánh tinh tấn cũng là một phương tiện để phát huy những năng lực tiềm ẩn của tâm trí.

Phạm Thiên Trong Phật Giáo Và Ấn Độ Giáo

Chánh niệm

Chánh niệm là sự quan sát và nhận biết rõ ràng về những gì diễn ra trong cơ thể – tâm trí và xung quanh mình. Niệm không bị lơ đãng hay lãng trí vào những điều vô thường. Chánh niệm là kỹ năng của tâm trí để duy trì sự tỉnh thức và minh triết trong cuộc sống.

Để có được chánh niệm, ta cần quan sát và nhận biết rõ ràng về các đối tượng sau:

• Thân là cơ thể của chúng ta, bao gồm các bộ phận, các giác quan, các hoạt động sinh lý. Ta nên quan sát và nhận biết rõ ràng về thân của mình, không để cho sự tham ái hay ghét ái làm mất tự chủ. Ta nên biết ơn và chăm sóc thân của mình, không để cho sự bất cẩn hay lạm dụng làm tổn hại.
• Cảm giác là những cảm xúc vui, buồn, chẳng nhẽ ra gì xảy ra trong cơ thể – tâm trí khi tiếp xúc với các vật phẩm. Ta nên quan sát và nhận biết rõ ràng về cảm giác của mình, không để cho sự tham lam hay căm giận làm phiền não. Ta nên biết ơn và điều hòa cảm giác của mình, không để cho sự vô định hay bất mãn làm mất an lạc.
• Tâm là tâm trí của chúng ta, bao gồm các ý niệm, các tư tưởng, các ý chí, các quan điểm. Ta nên quan sát và nhận biết rõ ràng về tâm của mình, không để cho sự si mê hay vọng chấp làm mất minh triết. Ta nên biết ơn và luyện tâm của mình, không để cho sự ngu dại hay kiêu ngạo làm mất thanh tịnh.
• Dhamma là những giáo lý và pháp môn của Phật giáo, bao gồm các kinh điển, các luật lệ, các phương pháp tu tập. Ta nên quan sát và nhận biết rõ ràng về dhamma của Phật giáo, không để cho sự hoang tưởng hay lệch lạc làm mất chính đạo. Ta nên biết ơn và tuân theo dhamma của Phật giáo, không để cho sự ngạo mạn hay bất kính làm mất công đức.

Lợi ích của chánh niệm là giúp ta có một tâm trí tỉnh táo và một cuộc sống minh triết. Chánh niệm giúp ta hiểu rõ bản chất của vạn pháp, không bị vướng bụi của tham ái hay ghét ái. Chánh niệm cũng là một phương tiện để loại bỏ những phiền não và đạt được an lạc trong cuộc sống.

Chánh định

Chánh định là sự thanh tịnh và ổn định của tâm trí trong thiền định. Định không bị dao động hay phân tâm vào những điều phiền muộn. Chánh định là trạng thái của tâm trí khi đạt được sự thống nhất và hòa hợp trong tu tập.

Để có được chánh định, ta cần tu tập thiền định để đạt được các cấp độ và kết quả sau:

• Tứ định là bốn cấp độ của thiền định khi ta thoát khỏi ham muốn vật chất. Tứ định gồm: Định thứ nhất (thoát khỏi ham muốn, hận thù, uể oải; có suy nghĩ, niệm xứ; có hỷ lạc); Định thứ hai (thoát khỏi suy nghĩ, niệm xứ; có hỷ lạc); Định thứ ba (thoát khỏi hỷ; có an lạc); Định thứ tư (thoát khỏi lạc; có an bình).
• Tứ vô lượng là bốn cấp độ của thiền định khi ta phát triển từ bi cho chúng sanh. Tứ vô lượng gồm: Từ bi (mong cho chúng sanh được hạnh phúc); Bi hỷ (vui mừng cho chúng sanh được hạnh phúc); Thương xót (mong cho chúng sanh thoát khỏi khổ đau); Xa lì (không vui cũng không buồn trước những biến cố của chúng sanh).
• Tứ vô hình là bốn cấp độ của thiền định khi ta thoát khỏi hình thức vật chất. Tứ vô hình gồm: Không tận (thoát khỏi hình thức, chỉ có không gian); Thức tận (thoát khỏi không gian, chỉ có thức); Không có gì tận (thoát khỏi thức, không có gì); Không tưởng tận (thoát khỏi không có gì, không có tưởng).
• Niết bàn là cấp độ cao nhất của thiền định khi ta thoát khỏi luân hồi. Niết bàn là trạng thái của tâm trí khi đạt được giác ngộ về chân lý của vạn pháp, không còn vô minh, không còn nhân quả, không còn khổ đau.

Lợi ích của chánh định là giúp ta có một tâm trí thanh tịnh và một cuộc sống an lạc. Chánh định giúp ta loại bỏ những phiền não và đạt được những trạng thái cao siêu trong tu tập. Chánh định cũng là một phương tiện để tiến đến Niết bàn, Phật quả.

>>> Xem thêm:

• Tứ Diệu Đế & 4 Chân Lý Nhiệm Mầu Của Phật Giáo
• Tham Sân Si Là Gì Và Cách Chế Ngự Tham Sân Si Theo Đạo Phật

Tổng kết lại: Bát chánh đạo là con đường chân chánh để giải thoát khổ đau trong Phật giáo. Bát chánh đạo gồm: Chánh kiến, Chánh tư duy, Chánh ngữ, Chánh nghiệp, Chánh mạng, Chánh tinh tấn, Chánh niệm, Chánh định. Bằng cách hiểu biết và thực hành từng chi của bát chánh đạo trong cuộc sống hàng ngày, ta sẽ có một cuộc sống hạnh phúc và tiến bộ trên con đường giải thoát.

Hy vọng bài viết này sẽ mang lại cho bạn những kiến thức và lợi ích về Bát chánh đạo. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi hay ý kiến nào, xin vui lòng để lại bình luận ở dưới. Tượng Phật Đá Cao Trang cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết này. 

Nam mô A di đà Phật!

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

TƯỢNG PHẬT ĐÁ CAO TRANG

Address: 155 Văn Tân – P. Hòa Hải – Q Ngũ Hành Sơn
Phone: 0983 969 199 – 0989.006.833
Email: admin@tuongphatda.vn
Website: www.tuongphatda.vn